Onbekwaam - onverantwoorde uitgaven
Niet elke meerderjarige persoon is in staat om zijn eigen belangen goed te behartigen. Deze personen lopen gevaar om nadelige beslissingen voor zichzelf te nemen of gemakkelijk misleid te worden. Dit geldt bijvoorbeeld voor mensen met een mentale beperking of psychische aandoening. Om deze kwetsbare mensen te beschermen is er de mogelijkheid om bewindvoering aan te vragen bij de Vrederechter. Het gevolg is dan, bij een bewind over de goederen, dat de beschermde persoon niet meer (alleen) zijn goederen kan beheren en ook geen contracten -bijvoorbeeld een krediet - meer kan sluiten. De Vrederechter kan ook een bewindvoerder over de persoon aanstellen, bijvoorbeeld voor het bepalen van de woonplaats of de uitoefening van de patiëntenrechten. Mensen zonder medische problemen, die toch totaal niet in staat lijken om verantwoorde uitgaven te doen, kunnen als 'verkwister' een bewindvoerder (voor bijstand) toegewezen krijgen door de vrederechter.
Om te beslissen of iemand best een bewindvoerder krijgt, zijn er verschillende methodieken. Een daarvan is de dilemmaspiegel, ontwikkeld door DOP West-Vlaanderen, ter beschikking gesteld door Gezin en Handicap. Het draaiboek van BIZ Antwerpen is nuttig voor budget- en schuldhulpverleners.
Je leest over het juridische kader meer in het artikel Meerderjarige beschermde personen: bewindvoering op Jeugdrecht.be.
Bekijk ook het filmpje dat Wikifin maakte samen met SAM, steunpunt Mens en Samenleving, BIZ en Similes, op basis van de brochure Bewindvoering in Zicht.
De wet stelt voorop dat de bewindvoerder bij voorkeur een familielid is. Dan spreken we van familiale bewindvoering. Als er niemand in de directe omgeving van de betrokken persoon beschikbaar is, dan kan de vrederechter een professioneel of een (opgeleide) vrijwilliger als bewindvoerder aanstellen. De professionele bewindvoerder is meestal een advocaat.??De taken van de bewindvoerder lopen uiteen van bijstand tot vertegenwoordiging, voor specifieke bevoegdheden of voor het beheer in het algemeen. Bewind moet op maat van de te beschermen persoon uitgesproken worden.
Het is aan te bevelen dat de beschermde persoon ook een vertrouwenspersoon laat aanstellen door de Vrederechter. Deze kan in overleg gaan met de bewindvoerder en bepaalde zaken aankaarten bij de vrederechter. De vrederechter krijgt ook een jaarlijks verslag van de bewindvoerder en blijft bevoegd voor latere beslissingen. De vrederechter kan de bewindvoerder vervangen, het bewind stopzetten, een bepaalde handeling zoals de verkoop van een huis toestaan...
Zorgvolmacht
De scheidslijn tussen wilsbekwaamheid en onbekwaamheid is niet altijd eenduidig. Iemand die nog voldoende bekwaam is kan met een zorgvolmacht de bevoegdheid geven aan één of meerdere personen om specifieke of algemene handelingen te stellen over zijn vermogen of zelfs van zijn persoon. Dit noemt men ook de 'buitengerechtelijke bescherming'.? ?Het grote voordeel van de zorgvolmacht is dat de lastgever zelf?kiest wanneer de volmacht uitwerking heeft.?Dat kan ook wanneer hij of zij nog wilsbekwaam is: dan kan zowel de persoon zelf als de gevolmachtigde beslissen. Denk bijvoorbeeld aan iemand die te slecht ter been is om zelf naar de bank te gaan en digitaal ongeletterd.
De lastgever kan er ook de voorkeur aan geven dat zijn lasthebber slechts een volmacht heeft/krijgt op het moment dat hij zelf niet meer wilsbekwaam is. Om de zorgvolmacht uitwerking te geven wanneer de persoon wilsonbekwaam is geworden, moet de lastgeving?vooraf geregistreerd zijn?in het Centraal Register voor Lastgevingen.?Zonder registratie is het slechts een gewone lastgeving, die eindigt zodra de beschermde persoon wilsonbekwaam wordt. En dat is meestal juist niet de bedoeling. Je gaat dus best naar een notaris.
Min Berghmans, maart 2022
